ابعاد محیط کسب و کار به معنای تمام عوامل، نیروها و مؤسساتی است که تأثیر مستقیم یا غیرمستقیمی بر تراکنشهای کسب و کاری دارند.
محیط کلی مهمترین بُعد محیط کسب و کار است چرا که تاجران نمیتوانند تأثیر یا تغییری در مؤلفههای محیط کسب و کار کلی ایجاد کنند بلکه باید بر طبق تغییراتی که در محیط کلی صورت میگیرد طرحها و سیاستهایشان را تغییر میدهند.
مؤلفههای اصلیِ یک محیط کسب و کار خوب در ذیل فهرست شدهاند:
(۱) محیط اقتصادی
محیط اقتصادی شاید مهم ترین مولفه های محیط کسب و کار باشد و از تولید ناخالص داخلی، سطح درآمد در سطح ملی و سطح سرانه، نرخ عایدیِ سود، نرخ تولید و اشتغال، سیاست صنعتی، پولی و مالیِ دولت و غیره تشکیل شدهاست.
عوامل محیط اقتصادی تأثیر فوری و مستقیمی بر تاجر دارد لذا تاجر باید محیط اقتصادی را بررسی کند و اقدامات بهموقعی را برای مقابله با آن محیطها صورت دهد. ممکن است محیط اقتصادی محدودیتهایی را اعمال کند و فرصتهایی را به تاجر عرضه کند. پس از سیاست اقتصادی جدید ۱۹۹۱، فرصتهای بسیاری به تاجران عرضه شد. عوامل معمولی که بر محیط اقتصادی هند تأثیرگذار است عبارتند از:
(الف) اصلاح بخش بانکداری به طرحهای جذاب بسیاری برای اندوختهها و وامگرفتنِ پول منجر شد. بانکها، وامهایی را با نرخ اسمیِ واقعیِ بهره و با حداقل تشریفات اداری عرضه داشتند.
(ب) تغییرات اخیر در سیاست اقتصادی و مالی کشور، هندیان غیرمقیم و سرمایهگذاران خارجی را به سرمایهگذاری در شرکتهای هندی ترغیب و تشویق میکرد.
(پ) اصلاحات اقتصادی زیادی در مؤسسات مالی و لیزینگ درحال رویدادن است. بخش خصوصی مجاز به ورود به مؤسسات مالی است؛ در نتیجه مشتریان به سود میرسند.
برخی جوانب محیط اقتصادی:
۱. نقش بخش خصوصی و دولتی
۲. نرخ رشد تولید ناخالص داخلی، تولید ناخالص ملی و سرانهی درآمد
۳. نرخ پسانداز و سرمایه گذاری
۴. تراز تجاری
۵. تراز پرداختها
۶. سیستم حملونقل و ارتباطات
۷. منبع پولی در اقتصاد
۸. قرضهی بینالمللی
(۲) محیط اجتماعی:
محیط اجتماعی از عادات و رسومِ جامعهای تشکیل شدهاست که کسب وکار در آن وجود دارد. این محیط شامل استاندارد زندگی، سلیقه، اولویتها و سطح تحصیلات افرادی است که در جامعهای زندگی میکنند که کسب و کار در آن وجود دارد.
تاجر یا کاسب کار نمیتواند مؤلفههای محیط اجتماعی را نادید بگیرد چرا که این مؤلفهها ممکن نیست تأثیر فوری بر کسب و کار داشته باشند اما این محیط اجتماعی در طولانی مدت تأثیر بزرگی بر محیط کسب و کار و مالال خود کسب و کار دارد.
به عنوان مثال، وقتی شرکت پپسی کولا از شعار تبلیغاتیِ “به زندگی برشد” در تبلیغاتشان استفاده کردند افرادی در یک منطقهی خاص عبارت “به زندگی برشد” را به غلط به معنی ‘از گورهای خود خارج شوید’ تفسیر کردند. بنابراین، آنها استفاده از این محصول را محکوم کردند و در آن منطقه هیچ تقاضایی برای پپسی کولا نبود. بنابراین، شرکت میبایست شعار تبلیغاتیاش را تغییر میداد چرا که نمیتواند با نادیدهگرفتنِ احساسات مردم در بازار دوام بیاورد.
در هند نیز، اصلاحات اجتماعی زیادی صورت میگیرد و عوامل متداولِ محیط اجتماعی هند عبارتند از:
(الف) درخواست رزرو شغل برای اقلیتها و زنان
(ب) درخواست شرایط برابر برای زنان با پرداخت حقالزحمهی برابر برای کارگران زن و مرد
(پ) درخواست ماشینهای اتوماتیک و اقلام لوکس در خانوادههای طبقهی متوسط
(ت) حرمتهای اجتماعی برای بهبود سطح تحصیلات دختربچهها
(ث) روند سلامت و تناسب اندام مورد اقبال قرار گرفتهاست.
برخی جوانب محیط اجتماعی:
۱. کیفیت زندگی
۲. اهمیت یا جایگاه زنان در نیروی کار
۳. نرخ تولد و مرگ
۴. گرایش مشتریان به ابداعات، سبک زندگی و غیره
۵. نرخ تحصیلات و سواد
۶. عادات مصرف
۷. جمعیت
۸. سنت، رسوم و عادات مردم
(۳) محیط سیاسی
محیط سیاسی یکی از مه ترین مولفه های محیط کسب و کار است و از تمام عوامل مرتبط با روابط دولت تشکیل شدهاست، مانند نوع دولتی که در موضع قدرت است، گرایش دولت در برابر گروههای مختلف جوامع، تغییرات سیاست به کارگرفته شده توسط دولتهای مختلف و غیره. محیط سیاسی تأثیر فوری و عظیمی بر تراکنشهای کسب و کار دارد لذا تاجر باید این محیط را به دقت مورد بررسی قرار دهد.
تاجر باید بر اساس عامل تغییرپذیر محیط سیاسی، تغییراتی در سازماناش ایجاد کند. بهعنوان مثال، در ۱۹۷۷ وقتی دولت مردم (جاناتا) به قدرت رسید، سیاستی را برای عقبراندن تمام شرکتهای خارجی اتخاذ نمود. در نتیجه شرکت کوکاکولا مجبور شد کسب و کارش را تعطیل کند و کشور را ترک کند.
عوامل متداول و نیروهایی که بر محیط سیاسی هند تأثیرگذار هستند عبارتند از:
(الف) دولتی در حیدرآباد علاقهی شدیدی به ارتقاء صنعت فناوری اطلاعات نشان داد، در نتیجه این ایالت معمولا بهعنوان سایبرآباد شناخته میشود نه حیدرآباد.
(ب) پس از سیاست اقتصادی آزادسازی و جهانیشدن، ورود شرکتهای خارجی به هندوستان آسان شد. در نتیجه کوکاکولا که در ۱۹۷۷ برگشتداده شده بود دوباره به هندوستان بازگشت.همراه با کوکاکولا، پپسی کولا و بسیاری از دیگر شرکتهای خارجی، کسب و کارشان را در هندوستان تأسیس میکنند.
برخی جوانب محیط سیاسی:
۱. سیستم سیاسی کنونی
۲. قانون اساسی کشور
۳. پروفایل رهبران سیاسی
۴. مداخلهی دولت در کسب و کار
۵. سیاست خارجی دولت
۶. ارزشها و ایدئولوژی احزاب سیاسی
(۴) محیط قانونی:
محیط قانونی از قوانین و مقررات مختلفی تشکیل شدهاست که به تصویب پارلمان رسیدهاست. تاجر نمیتواند مقررات را نادیده بگیرد زیرا تراکنشهای کسب و کاریاش را میبایست در چارچوب محیط قانونی انجام دهد. مقررات معمولِ تصویبشدهای که بر تراکنشهای کسب و کار تأثیرگذار بودهاند عبارتند از مادهی نشان تجاری، مادهی کالاهای اساسی، مادهی اوزان و اندازهگیریها، و غیره. بسیاری از مواقع محیطهای قانونی محدودیتهایی بر تاجران اعمال میکند ولی بعضی اوقات فرصت هایی نیز برایشان فراهم میآورند. مثالهای معمول محیط قانونی هند که اخیرا بر تراکنشهای کسب و کار تأثیر میگذارند عبارتند از:
۱. مقرراتزدایی از بازار سرمایه، جمعآوری سرمایه از بازار اولیه را برای تجار آسان کرد.
۲. رفع کنترلِ ارز خارجی و آزادسازی در سرمایهگذاری، سرمایهگذاران خارجی و هندیان غیرمقیم را به سرمایهگذاری در بازار سرمایهی هند ترغیب و تشویق میکند.
۳. تبلیغات محوصات الکلی ممنوع است.
۴. اجبار برای هشدار قانونی در تولید تنباکو
۵. سیاست سلب جواز تأسیس از صنایع
برخی جوانب محیط قانونی:
۱. قوانین و مواد قانونی مختلف
۲. سیاستهای قانونی مرتبط با جواز تأسیس
۳. سیاستهای قانونی مرتبط با دادوستد خارجی
۴. هشدارهای قانونی ضروری برای چاپ بر روی برچسبها
۵. مادهی مدیریت و قانونگذاری ارزخارجی
۶. قوانین نظارت بر تبلیغات
(۵) محیط فناوری
محیط فناوری به تغییرات صورتگرفته در روش تولید، استفاده از تجهیزات جدید و ماشینآلات برای ارتقاء، و کیفیت محصول اشاره دارد. تاجر باید تغییرات فناوری که در صنعتاش رخ میدهد را از نزدیک نظارهگر باشد زیرا مجبور خواهد بود برای باقیماندن در بازار رقابت، این تغییرات را به کار گیرد.
تغییرات فناوری همیشه بهبود کیفیت و مزایای بیشتری برای مشتریان به همراه خواهدداشت. تغییرات فناوری اخیر در بازار هند عبارتند از:
۱. ساعتهای دیجیتال، دورنما و کسب و کار ساعتهای سنتی را از بین برده است.
۲. فناوری تلویزیونهای رنگی، کسب و کار تلویزیونهای سیا و سفید را تعطیلکرد.
۳. بافتهای مصنوعی، بازار بافتهای نخ و سیلک قدیمی را در دست گرفتهاست.
۴. ماشینهای زیراکس و فتوکپی، کسب و کار کاغذهای کربنی را به تعطیلی کشاند.
۵. تغییر در تقاضای لامپهای خلأ به ترانزیستورها
۶. تغییر از لوکوموتیوهای بخار و موتور دیزلی و برقیاش
۷. از دستگاه تایپ به واژهپردازها
برخی جوانب محیط فناوری:
۱. ابداعات و اختراعات مختلف
۲. بهبودهای علمی
۳. توسعه در بخش فناوری اطلاعات
۴. صادرات و واردات فناوری
۵. پیشرفتهای فناوری در رایانهها